Nicotinevervangers kunnen doeltreffend bijdragen aan het stoppen met roken, ook na de zwangerschap in de periode van de borstvoeding. De koolstofmonoxidemeting die in sommige kraamklinieken wordt uitgevoerd, maakt het mogelijk om de nicotinepatch zeer nauwkeurig te doseren.
Een vervangingsmiddel kan ook tijdens en na de zwangerschap worden aangeboden aan vrouwen met een opiumverslaving.

Vervangingsmiddelen zijn een doeltreffend hulpmiddel om te stoppen met roken. In sommige gevallen is het positieve effect vrijwel onmiddellijk. Na 24 uur stoppen met roken wordt de uitgeademde lucht al weer normaal!

Alcoholgebruik is de eerste oorzaak van verstandelijke handicaps bij de geboorte. Toch zijn de risico's van het alcoholgebruik nog maar weinig bekend.
Tegenwoordig is aangetoond dat de gevolgen ernstiger zijn naarmate het alcoholgebruik tijdens de zwangerschap frequenter, omvangrijker en vroeger is.

Er is een relatie geconstateerd tussen de dosis alcohol en de gevolgen. Het is echter nog niet mogelijk om een maximale dosis te bepalen die niet schadelijk is voor een foetus. Uit voorzorg wordt daarom tijdens de zwangerschap geheelonthouding aangeraden.

De veel voorkomende tabak-en alcoholverslavingen leiden vaak de aandacht af van andere verslavingen (bijvoorbeeld cannabis of medicijnen zoals kalmeringsmiddelen en psychtropen) of riskante gewoonten (voeding, lichamelijke activiteit, gok- of koopverslaving...) In al deze gevallen kunnen de gevolgen voor de foetus en het kind tragisch zijn: ademhalingsproblemen (tabak), miskraam (eetverslaving), vertraging van het foetale hartritme en ontwenningsverschijnselen bij de geboorte (benzodiazepinen), miskraam of overlijden van de foetus (cocaïne) en in het algemeen groeiachterstand en vroeggeboorte.
Bij vrouwen met een rookverslaving is de kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap of een vroeggeboorte tweemaal hoger en de kans op een miskraam zelfs driemaal. Op langere termijn wordt ook de kans groter dat het kind op volwassen leeftijd kanker krijgt. Het gebruik van cannabis door de moeder tijdens de zwangerschap kan voor het kind in de schoolleeftijd lijden tot leerproblemen, hyperactiviteit en gedragsstoornissen.

De verslaving wordt beïnvloed door gedragsfactoren. Het bijstellen van de eigen leefgewoonten kan helpen om een verslaving te beëindigen.

De hulpverlening moet zo vroeg mogelijk plaatsvinden en moet bij voorkeur multidisciplinair zijn. Vroedvrouwen en vrouwenartsen kunnen vroegtijdig verslavingen opsporen en de patiënten adviseren een verslavingsdeskundige te raadplegen. Sommige instellingen – zoals rookvrije kraamklinieken – en professionals zijn meer gespecialiseerd in de begeleiding van verslaafden. Een sociale en psychologische begeleiding kan eveneens noodzakelijk zijn.

De begeleiding is doeltreffender naarmate deze vroegtijdig en multidisciplinair wordt uitgevoerd, op medisch, sociaal en psychologisch terrein.

Alle vormen van verslavingen komen in toenemende mate voor bij vrouwen.

Een verslaving kan worden opgemerkt dankzij het beantwoorden van enkele eenvoudige vragen: aard van de geconsumeerde producten, hoeveelheid en frequentie, omstandigheden van het gebruik, voor- en nadelen die aan dit gebruik worden toegekend.